Emocje: jak je wykorzystać i dlaczego warto rozmawiać po starcie?

Po przegranym wyścigu i nieudanych zawodach, szczególnie przy długich i wyczerpujących przygotowaniach, zawodnik może czuć się zrezygnowany. Może nawet twierdzić, że się do tego po prostu nie nadaje. Wynika to głównie z poczucia braku kompetencji, bo nie umie czegoś dokonać, sprawczości i kontroli nad zdarzeniem. W takiej sytuacji często nie widzi związku pomiędzy swoim treningiem a osiąganym rezultatem, nie widzi związku przyczynowo-skutkowego. Im bardziej oceniamy wyniki względem innych zawodników, tym bardziej zaburzamy powiązanie efektu z przyczyną, czyli uzyskanego wyniku z własnym wysiłkiem i treningiem. W zamian, uzyskany rezultat jest postrzegany jako efekt czynników zewnętrznych i cech stałych takich jak szczęście, dyspozycja innych zawodników i talent, a nie własnego wysiłku. Takie powiązanie rezultatów z ich przyczyną, która jest niezależna od zawodnika, determinuje jego postawę, odczuwane emocje, motywację do treningu i chęć rywalizacji na zawodach. Pomyślmy co się dzieje, gdy mamy do wykonania zadanie, nad którym nie mamy w pełni kontroli, a jego wynik jest dla nas bardzo ważny? Pojawia się rezygnacja lub silna presja i lęk przed porażką, czynniki zdecydowanie niesprzyjające osiągnięciu pozytywnych rezultatów i satysfakcji. 

Chwile bezpośrednio po ukończonym wyścigu są najbardziej kluczowe ze względu na towarzyszące im emocje. To właśnie w tym momencie tworzone są schematy zachowań, które potem decydują o postawie zawodnika w podobnych sytuacjach. Nie marnujmy takich okazji na kształtowanie pozytywnych nawyków. To w jaki sposób uczymy się i zapamiętujemy informacje i zdarzenia jest zależne od kilku elementów. W pierwszej kolejność reagujemy na sytuacje, które są ważne i związane z realizacją naszych celów. Starty na zawodach, nawet the kontrolne, są istotnym wydarzeniem dla każdego zawodnika. Osiągany efekt wzbudza więc emocje. W zależności od istotności zadania i tego ile zasobów zostało na nie poświęconych, emocje te będą różnić się intensywnością. Zabarwienie emocji, pozytywne lub negatywne, jest zależne od tego czy wynik jest satysfakcjonujący dla samego zawodnika, nie trenera, czy nawet rodzica. Intensywne emocje sprzyjają zapamiętywaniu zdarzeń i doświadczeń, stąd bardzo ważne jest świadome nakierowanie zawodnika do odpowiednich wniosków, z których ma czerpać naukę i wzorować się w przyszłości. 

Formułując konkretne pytania i komentarze możemy pomóc zawodnikowi świadomie przeanalizować dane doświadczenie, szczególnie jeśli mamy do czynienia z nieudanymi startami na zawodach.  Zwróćmy uwagę na regularność zdarzeń i czy w przeszłości zawodnikowi zdarzyło się już występować dobrze w tej konkurencji lub podobnych sytuacjach. Warto pomóc znaleźć zawodnikowi poprawnie wykonane elementy w zadaniu, pomimo niezadowalającego wyniku końcowego. Ostatecznie, należy uświadomić zawodnika, że takie sytuacje zdarzają się też innym, wybitnym zawodnikom, a nie tylko jemu. Obiektywna ocena sytuacji ważnej i wzbudzającej emocje pozwala zinterpretować wynik jako efekt treningu i własnego wysiłku. Są to elementy, nad którymi sam zawodnik posiada kontrolę i może przez to wpłynąć na swoje rezultaty w przyszłości. Odwrotny skutek to zapamiętanie sytuacji i startów na zawodach jako efektu czynników niezależnych i zewnętrznych, a nie własnych starań, co obniża motywację, poczucie kompetencji i wywołuje lęk przed rywalizacją.

Kiedy pojawiają się emocje, to znaczy, że nam zależy i są to sytuacje, w których tworzymy schematy naszego przyszłego zachowania. Niepoprawnie interpretowane przyczyny zdarzeń, lub nieodpowiednio określona relacja przyczyny i skutku może mieć negatywny wpływ na nasze zachowanie w przyszłości, otwartość na nowości i poziom motywacji. W rezultacie zauważamy obniżone zaangażowanie a nawet unikanie podobnych sytuacji i poczucie bezsilności. Jeśli zawodnik, próbuje nowych rozwiązań i konkurencji, uczy się nowych umiejętności i wychodzi ze swojej strefy komfortu to kluczowe w procesie nauki i budowania poczucia kompetencji, są momenty tuż po zakończeniu zadania. Szczególną uwagę należy więc poświęcić tym zadaniom, które są wymagające i ważne w kontekście indywidualnych celów zawodnika. Sprawmy, aby każdy zawodnik widział przyczynę swoich sukcesów i porażek, jako coś zmiennego i kontrolowanego oraz interpretował je w kontekście poziomu konkretnych umiejętności, nad którymi pracował.