Rola psychologa w procesie treningowym - trenerski punkt widzenia

Przygotowanie zawodnika we współczesnym sporcie wyczynowym wymaga wielu różnorodnych działań, których finalnym efektem ma być najwyższa forma sportowa, na głównej imprezie sezonu, a najlepiej podczas igrzysk olimpijskich.

Nie można ich sobie wyobrazić bez współdziałania następujących elementów procesu szkolenia:

Wydaje się oczywiste, że największy wpływ na przygotowanie motoryczne ma zawodnika  program treningowy, realizowany przez trenera. Pozostałe elementy procesu szkolenia są ważne, ale nie decydujące. Moje doświadczenia współpracy z psychologami upoważniają mnie do kilku spostrzeżeń.

1. Psycholog powinien dobrze znać reguły, dotyczące danej dyscypliny sportu w zakresie:
   a. Regulaminów zawodów – zasady ich rozgrywania
   b. Optymalnego czasu rozgrzewki i jej roli w przygotowaniu przedstartowym
   c. Wielkości i rodzaju  motywacji do startu w zawodach /ranga zawodów/
   d. Wielkości i rodzaju motywacji do treningów
   e. Wielkości i rodzaju motywacji do uprawiania danej dyscypliny sportu
   f. Analizy i oceny zachowań zawodnika przed startem i podczas treningu

2. Zadaniem psychologa powinna być identyfikacja zawodnika w aspekcie:
   a. Charakterystyki psychologicznej zawodnika
   b. Pozycji w grupie /socjometria lub inne badania/
   c. Wielkości i rodzaju motywacji wymienionych w punkcie nr. 1

3. Pozycja psychologa w zespole szkoleniowym i wśród zawodników:
   a. Po stronie zespołu szkoleniowego
   b. Po stronie zawodników

Pozycja psychologa jest bardzo trudna, ale ma kardynalne znaczenie. Z jednej strony psycholog powinien dzielić się spostrzeżeniami z trenerem, a należy pamiętać, że oddziaływanie psychologiczne na zawodnika jest również ze strony trenera, lekarza i terapeuty odnowy biologicznej i nie wszystkie oddziaływania są podobne. Z drugiej strony psycholog powinien mieć doskonały kontakt z zawodnikami i mieć u nich autorytet. 

Najczęściej występującą przyczyną braku dobrej współpracy pomiędzy psychologiem a trenerem jest przekroczenie granicy w jedną lub drugą stronę, co powoduje ograniczone zaufanie jednej ze stron. Oddziaływanie psychologiczne powinno również dotyczyć relacji z trenerem, lekarzem i terapeutą, rodzicami, kolegami. Nie jestem psychologiem, ale jestem przekonany, że tylko wzajemne zaufanie zespołu, uczestniczącego w procesie szkolenia, pozytywnie przeniesie się na zawodników, w znacznym stopniu ułatwiając jego realizację.

W sukcesie  zawodnika uczestniczy wiele osób /sukces ma wielu ojców/, natomiast przy porażce najczęściej zostaje trener i zawodnik /kolejność nie jest przypadkowa/. Bardzo ważną wydaje się silna integracja zespołu szkoleniowego, uznająca określone kompetencje w zespole oraz sposób podejmowania decyzji. Uważam, że ostateczną decyzję, dotyczącą działań w aspekcie szkoleniowym, psychologicznym, medycznym, odnowy biologicznej, po uzyskaniu informacji od poszczególnych członków zespołu, powinien podejmować trener.

Przekazywanie informacji powinno odbywać się:
   a. Przy planowaniu roku szkoleniowego
   b. Przy podsumowaniu wyników sportowych najważniejszych imprez sezonu
   c. W konkretnych przypadkach, uzasadniających natychmiastowe działanie

Plan i realizacja oddziaływań psychologicznych powinna zawierać:
   a. Cele oddziaływań /plan/
   b. Efekty realizacji oddziaływań /podsumowanie/

Finalnym efektem pracy trenera jest wynik sportowy, a psychologa? Odpowiedź nie jest prosta, ani łatwa. Z punktu widzenia oczekiwań trenerskich praca psychologa powinna obejmować następujące zagadnienia:
   a. nauczenie zawodnika samokontroli emocjonalnej przed startem
   b. wzmocnienie odporności psychicznej na stres
   c. wzmacnianie oddziaływań trenerskich w aspekcie realizacji obciążeń treningowych, taktyki startowej, rozgrzewki i.t.p.
   d. wzmacnianie  więzi Inter-grupowej między zawodnikami
   e. wzmacnianie relacji zawodników i trenerów, lekarzy, terapeutów w aspekcie wspólnego dążenia do celu
   f. zaznajomienie trenera z podstawowymi technikami oddziaływania psychologicznego
   g. informowanie o reakcjach  zawodników na proces szkolenia
   h. bieżąca wymiana informacji podczas zawodów i zgrupowań

Nie zawsze istnieje zbieżność poglądów pomiędzy psychologiem, a trenerem, co do sposobów oddziaływania na zawodnika, ale najbardziej istotna jest wymiana informacji, co powinno spowodować większą trafność podejmowanych decyzji.

Powszechnie wiadomo, że trener powinien być dobrym psychologiem. Zdarzają się tacy trenerzy albo z wykształceniem psychologicznym /Mike Bottom – trener B. Kzierowskiego, Bob Bowman – trener M. Phelpsa/ albo z wrodzoną intuicją. Potrzeba funkcjonowania psychologa w procesie szkolenia jest niepodważalna, pod warunkiem właściwej współpracy z zespołem szkoleniowym i bardzo dobrymi kontaktami z zawodnikami.

Finalnym efektem pracy psychologa jest również wynik sportowy, ale pod warunkiem osiągnięcia u zawodnika takich zmian w jego psychice, które uzyskanie tego wyniku umożliwiły.